Celem laboratoryjnej analizy krwi jest uzyskanie dokładnych i wiarygodnych wyników, które pozwolą wykazać, czy w organizmie zachodzą zmiany fizjologiczne.
Jeśli chodzi o laboratoryjne badanie krwi, obejmuje ono dwa rodzaje analiz: mające na celu zbadanie rodzaju, liczby, stosunku i wyglądu elementów komórkowych krwi (morfologia, wskaźniki hematologiczne) oraz inne sprawdzające skład biochemiczny krwi i na tej podstawie określić pracę lub stan poszczególnych narządów i tkanek.
Niezależnie od tego, czy boisz się igieł, czy też pobierania krwi, wizyta w laboratorium jest nadal konieczna w przypadku niemal każdej diagnozy medycznej.
Badania krwi jednoznacznie pokazują, czy organizm jest zdrowy, czy nie występują procesy zapalne, jakakolwiek choroba, anemia, infekcja, stan odżywienia organizmu i narażenie na substancje toksyczne itp.
Na pełną morfologię krwi składa się liczba erytrocytów, leukocytów i płytek krwi, stałe erytrocytów (MCV, MCH, MCHC, RDW), stałe płytek krwi (MPV, PDW), morfologia różnicowa (podtypy leukocytów: neutrofile, eozynofile, bazofile, monfocyty), hemoglobina i hematokryt.
Aby nie zastanawiać się, co oznaczają niezrozumiałe skróty liczb na papierze, które podał Ci laborant, radzimy uważnie przeczytać ten tekst i dowiedzieć się, jakie są wartości referencyjne pełnej morfologii krwi.
Znaczenie skrótów
RBC – erytrocyty (czerwone krwinki) przenoszą tlen z płuc do innych części ciała;
WBC – leukocyty (białe krwinki) służą do ochrony organizmu przed bakteriami, wirusami i grzybami;
PLT – trombocyty (płytki krwi) biorą udział w tworzeniu skrzepów i tamowaniu krwawień;
Hb – stężenie hemoglobiny;
Hct – udział komórek krwi lub hematokrytu w całkowitej objętości krwi;
MCV – średnia objętość erytrocytów;
MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach;
RDW – szerokość dystrybucji erytrocytów, sortowanie erytrocytów według wielkości;
MTV – średnia średnia objętość płytek krwi.
Erytrocyty
Erytrocyty lub czerwone krwinki to komórki krwi zawierające hemoglobinę i biorące udział w transporcie tlenu związanego z hemoglobiną z płuc do innych tkanek.
Wartości normalne – 3,86 x 1012/l do 5,08 x 1012/l dla kobiet i od 4,34 x 1012/l do 5,72 x 1012/l dla mężczyzn.
Niższe wartości są zwykle oznaką anemii lub utraty krwi w wyniku krwawienia. Podwyższone wartości mogą być spowodowane stanami zagęszczenia krwi w organizmie, przy czerwienicy, ale także u osób zdrowych.
Leukocyty
Leukocyty, czyli białe krwinki, produkowane są w szpiku kostnym i chronią organizm przed infekcjami.
Biorą udział w odpowiedzi immunologicznej. Istnieje pięć różnych rodzajów białych krwinek i wszystkie biorą udział w obronie organizmu przed substancjami zakaźnymi i innymi szkodliwymi.
Wartości normalne – 3,9 – 10×109/l
Zwiększona liczba leukocytów w organizmie oznacza infekcję bakteryjną. Zmniejszona liczba leukocytów wskazuje na chorobę wirusową, przy stosowaniu niektórych leków, chemioterapii, leukocytozie, w sytuacjach stresowych…
Hemoglobina
Hemoglobina jest integralną częścią czerwonych krwinek. Przenosi tlen z płuc do tkanek i dwutlenek węgla z tkanek z powrotem do płuc.
Przy każdym wdechu krew w płucach otrzymuje tlen i rozprowadza go do wszystkich tkanek i narządów dzięki hemoglobinie.
Normalne stężenie – 110-180 g/l
Obniżone stężenie wskazuje na anemię. Stężenie wzrasta w warunkach hemokoncentracji organizmu i przy czerwienicy.
Hematokryt
Hematokryt reprezentuje objętość erytrocytów w jednostce krwi pełnej.
Wartości normalne – dla kobiet 0,356 – 0,470 L/l i dla mężczyzn 0,41 – 0,53 L/l
Podwyższone wartości hematokrytu obserwuje się przy odwodnieniu i szoku. Hematokryt zmniejsza się w czasie ciąży, a także zmniejsza się wraz z wiekiem.
Zmniejsza także anemię, białaczkę, zwiększoną czynność tarczycy (nadczynność tarczycy), marskość wątroby, oparzenia i infekcje.
Płytki krwi
Płytki krwi to komórki biorące udział w krzepnięciu krwi.
Normalne wartości – 140-450 x 109/l
Nadmiar płytek krwi powoduje zwiększone krzepnięcie krwi i może prowadzić do zakrzepów krwi w układzie sercowo-naczyniowym.
Brak płytek krwi (trombocytopenia) powoduje skłonność do krwawień, zmniejszenie liczby płytek krwi podczas chemioterapii, chorób nowotworowych, zapalenia wątroby itp.
Stałe erytrocytów
Stałe erytrocytów są obliczane na podstawie liczby erytrocytów, stężenia hemoglobiny i hematokrytu i dostarczają informacji o jakości erytrocytów.
MCV (średnia objętość komórek) – wielkość erytrocytów – prawidłowe wartości wynoszą od 81 – 99 fl;
MCH (średnia hemoglobina komórkowa) – średnia ilość hemoglobiny w erytrocytach – prawidłowe wartości to 29-32,9 pg;
MCHC (średnie stężenie hemoglobiny komórkowej) – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach – prawidłowe wartości to 310 – 350 g/l;
RDW (szerokość dystrybucji czerwonych krwinek) – rozkład objętościowy erytrocytów – wartości prawidłowe wynoszą 11,5-16,5%
Sedymentacja erytrocytów
Sedymentacja nie ma bezpośredniego związku z kontrolą morfologii krwi, jest jednak zalecana i najczęściej wykonywana w badaniach hematologicznych, ponieważ wskazuje na możliwą obecność choroby i jest monitorowana pod kątem wszystkich chorób.
Wartość ta reprezentuje szybkość, z jaką erytrocyty osiadają na dnie pionowej probówki.
Prawidłowe tempo sedymentacji erytrocytów wyklucza obecność choroby, a przyspieszone jest wskaźnikiem dodatkowych badań.
Normalne wartości – 2-12 mm/h
Sedymentacja ulega przyspieszeniu w stanach zapalnych, niszczeniu komórek, zatruciach, w czasie ciąży i po porodzie, w gruźlicy, chorobach reumatycznych…
Jest skuteczny u noworodków, czerwienicy, zastoinowej niewydolności serca, schorzeń alergicznych, niektórych rodzajów anemii…
Wygląd serum – normalny: przezroczysty i jasnożółty;
Może być lekko lipemiczny (lekko mętny), lipemiczny (mętny) i mleczno-lipemiczny (silnie mętny), co wskazuje na podwyższony poziom tłuszczów we krwi.
Takie wyniki często uzyskuje się dlatego, że pacjent nie przestrzega zasady niejedzenia na 12 godzin przed oddaniem krwi. Surowica może być czerwona z powodu hemolizy i żółtaczka z powodu podwyższonego poziomu bilirubiny.
Glukoza – wartości prawidłowe 3,5-6,1 mmol/l
Podwyższone wartości występują u diabetyków, a obniżone w przypadku hipoglikemii z różnych powodów.
Stan nerek
Mocznik – prawidłowe wartości 1,7-8,3 mmol/l
Kreatynina – wartości prawidłowe dla mężczyzn w wieku 62-106 lat; a u kobiet od 44-80 umol/l
Podwyższone wartości występują w chorobach nerek. Podwyższony poziom mocznika i prawidłowy poziom kreatyniny może również wynikać z diety wysokobiałkowej.
Podwyższone wartości kreatyniny mogą wynikać także ze zwiększonej aktywności fizycznej lub stosowania sterydów. Obniżone wartości występują u kobiet w ciąży i kobiet w ogóle.
Elektrolity
Sód – w normie: 139-154 mmol/l
Zmniejszone wartości u pacjentów z nerkami.
Potas – w normie: 3,8-5,3 mmol/l
Zwiększone wartości u pacjentów z nerkami.
Stan stawów
Kwas moczowy – wartości prawidłowe dla mężczyzn w wieku 200-420 lat; a dla kobiet 140-340 umol/l
Podwyższone wartości stwierdza się w dnie moczanowej (odkładanie się kryształów kwasu moczowego w stawach);
Obniżone stężenie nie ma znaczenia diagnostycznego.
Tłuszcze we krwi
Cholesterol – zalecane 6,2 mmol/l
Cholesterol HDL (dobry) – zalecany > 1,54; Niski
Im wyższe wartości cholesterolu HDL, tym lepiej, ponieważ cholesterol ten „oczyszcza” naczynia krwionośne. Cholesterol LDL (zły) – zalecany 4,1 mmol/l
Podwyższone wartości zwykle kojarzą się z niewłaściwą dietą i stresem. Zwiększa się wtedy ryzyko chorób układu krążenia, zwłaszcza miażdżycy.
Trójglicerydy – zalecane 2,3 mmol/l
Podwyższone wartości są najczęściej oznaką nieprzestrzegania zasady nieprzyjmowania posiłku na 12 godzin przed pobraniem krwi. Obniżone wartości nie mają znaczenia diagnostycznego.
Stan wątroby
ALAT – wartość normalna 8-41 IJ/I.
Podwyższone wartości wskazują na ostre uszkodzenie wątroby, zwykle spowodowane terapią antybiotykową, spożywaniem napojów gazowanych itp.
ASAT – wartość normalna 7-38 IJ/I.
Podwyższone wartości wskazują na znaczne uszkodzenie wątroby lub inne choroby (na przykład niektóre choroby mięśni);
Gamma GT – wartość normalna dla mężczyzn w wieku 8-40 lat; oraz dla kobiet od 5-35IJ/I.
Podwyższone wartości zwykle występują u alkoholików i są oznaką uszkodzenia wątroby.
Bilirubina całkowita – Wartości prawidłowe od 1,1-18,8 umol/l
Podwyższone wartości występują przy uszkodzeniu wątroby i niedrożności dróg żółciowych. Obniżone wartości nie mają znaczenia diagnostycznego.
Kości
Fosfataza alkaliczna – wartość normalna dla dorosłych 0-270; dzieci do 810 IJ/I
Jedna z form fosfatazy alkalicznej bierze udział w budowie kości.
Podwyższone wartości mogą wskazywać na wzmożony rozpad kości i możliwy rozwój osteoporozy. U dzieci rozwijających się wartość tego parametru wzrasta.
Trzustka
S-alfa amylaza – normalna: 28-100 IJ/I
U-alfa amylaza – normalna: – 0-450 IJ/I
Podwyższony poziom wskazuje na zaburzenie pracy trzustki.
Rdzeń kręgowy
Żelazo – norma dla mężczyzn 10,6-28,3; dla kobiet 6,6-26,0 umol/l
Razem z hemoglobiną, erytrocytami i parametrami określającymi morfologię erytrocytów (MCV, MCH i MCHC) dają wyobrażenie o stanie szpiku kostnego.
Samo oznaczenie żelaza nie jest istotne w diagnostyce niedokrwistości.
Inne parametry krwi
Fibrynogen – norma: 2-4 g/l
Wskaźnik niespecyficzny. Zwiększa się w przypadku chorób ostrych i przewlekłych, chorób złośliwych, dużej liczby chorób, różnych stanów zapalnych itp. Obniżone wartości nie mają znaczenia diagnostycznego.
Białka – norma: 66-87 g/l
Obniżone wartości są oznaką upośledzenia syntetycznej funkcji wątroby, z wyjątkiem ciąży, kiedy często obserwuje się obniżone wartości. Podwyższone wartości mogą wskazywać na problemy z dysfunkcją nerek.
(PT) – Czas protrombinowy – Normalny: